ЦАГ ҮЕ: ГАЗРЫН ТОС – ДЭЛХИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ТӨЛӨВ

Цар тахал дэлхий даяар дэгдсэнээс хойш Саудын Араб тэргүүтэй ОПЕК+ түншлэл газрын тосны үнийн уналттай уламжлал ёсоор “дайн зарлаж” олборлолтоо танасан. Уналтын түүхэн доод цэгт хүрсэн тэр үед ОПЕК+ орнууд газрын тосны олборлолтоо өдөрт 10 сая баррелиар танах шийдвэрт гарын үсэг зурснаар нийлүүлэлт эрс багассан. Хэдийгээр сүүлийн уулзалтаар талууд газрын тосны гарцаа цар тахлын өмнөх түвшинд хүртэл нэмэгдүүлэхээр Саудын Араб, ОХУ тэргүүтэй орнууд тохиролцож, зах зээлд үнийн өсөлтийг багахан сааруулсан ч, хурдтай сэргэж буй эрэлттэй харьцуулахад хангалтгүй юм.

АНУ-ын Эрчим хүчний мэдээллийн удирдлагын газраас нийтэлсэн төлөвт 2021 онд дэлхийн шингэн түлшний хэрэглээ өдөрт 5.3 сая баррелиар нэмэгдэнэ гэж тооцжээ. Харин 2022 онд дахин 3.2 сая баррелиар өсөж, 101.4 сая баррель болсноор 2019 оны түвшнээс илүүрхэнэ гэсэн тооцоог гаргаад байна. Харин Financial Times сонинд бичсэнээр газрын тосны зах зээл өдөрт 5.8 сая баррелиар хомсодсон хэвээр байх бөгөөд энэ нь 2022 оны дунд хүртэл үргэлжилнэ гэжээ. Өөрөөр хэлбэл, ОПЕК+ орнуудын энэ удаагийн шийдвэрийн үр дүнд зах зээлд үнийн тэнцвэр тогтох хугацаа нь дахиад нэг жил. Тиймээс одоогийн өсөлтийн хурд саарч мэдэх ч өсөлт зогсохгүй. АНУ-ын хөрөнгө оруулалтын тэргүүлэгч банкуудын таамгаар энэ онд нэг баррель газрын тосны дундаж ханш 80-85 ам.долларт хэлбэлзэж, 2022 оны турш хадгалагдана гэх таамаг өрнөж буй.

Гэхдээ зах зээлийн нөхцөл байдал тогтворжоогүй байгаа. Дэлхийн хүн амын гурван тэрбум орчим нь вакцинжуулалтад хамрагдсан ч коронавирусын шинэ хувилбарууд улс орнуудад сорилт авчирч, зах зээлд нөлөөлсөн хэвээр байна. ОПЕК+ түншлэлийн дараагийн уулзалт есдүгээр сард болно.  

БНХАУ-ын “China oil” компаниас АИ-95, АИ-98 бензин авахаар хэлэлцэж байна

Цар тахал дэлхий даяар дэгдсэнээс хойш Саудын Араб тэргүүтэй ОПЕК+ түншлэл газрын тосны олборлолтоо танаж, мөн нэг баррель газрын тосны үнэ дэлхийн зах зээлд 70 гаруй ам.долларт хүрч өссөн зэргээс шалтгаалж дотоодод автобензиний үнэ өсөв. Энэ талаар АМГТГ-ын дэд дарга Ц.Эрдэнэбаяраас тодрууллаа.

Гадаад зах зээлийн нөлөөгөөр газрын тосны үнэ он гарсаар тасралтгүй өссөөр байна. Монголд цаашид хэрхэн нөлөөлөх вэ?

Өнөөдрийн байдлаар нэг баррель газрын тосны үнэ 70 гаруй ам.долларт хэлбэлзэж байна. Энэ нь 2020 оны 4 дүгээр сард хамгийн доод түвшинд хүрч байсан 19.5 доллартай харьцуулахад 3.5 дахин өссөн үзүүлэлт юм. Өсөлт он дуустал үргэлжлэх төлөвтэйг олон улсын санхүүгийн шинжээч нар мэдээлсээр байгаа. Тухайлбал, 2020 оны 5 сард АИ-92 авто бензиний хил үнэ тонн тутамд 202 доллар байсан бол энэ оны 8 сарын хил үнэ 733 доллар болж 262 хувиар өссөн. Иймд 1 литр шатахууны өөрийн өртөг тухайн үеийн 1450 төгрөгөөс 2140 орчим төгрөг болж өсөөд байна.

Үнийн өсөлтөд төрөөс оролцож, хянах боломж бий юу?

Манай улс  жилдээ 2 сая тонн түлш импортолдог. Одоогийн байдлаар 800 гаруй мянган тонн шатах, тослох материал импортлоод байна. Үйлдвэрлэгч орон биш учир гадаад зах зээлийн дам нөлөөнд зайлшгүй өртдөг улсуудын нэг. Зөвхөн үнийн асуудлыг ярихаас гадна нөөц, чанарын асуудлыг анхаарах ёстой. Иймд бензиний хомсдол үүсгэхгүйн тулд Засгийн газраас өнгөрсөн хугацаанд аж ахуйн нэгжүүдтэй зөвшилцөлд хүрч ажилласан.

Нэгдүгээрт, 2018 оны 1 сараас эхэлж одоог хүртэл АИ-92 авто бензиний онцгой албан татварыг тэглэсэн хэвээр байна.

Хоёрдугаарт, өнгөрсөн онд санхүүгийн үүсмэл хэрэгсэл ашиглан олон улсын компанитай тогтвортой байдлыг хангах гэрээ байгуулж ажилласны үр дүнд бид жил гаруй хугацаанд үнэ хямд шатахуун хэрэглэсэн.

 Гуравдугаарт, он гарснаас хойш гэрээний хугацаа дуусч зах зээл дээрх үнэ өссөөр байсан ч цар тахлын үе, аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагаа тасалдсан, иргэдийн орлого, амжиргааны түвшин буурсан үед өргөн хэрэглээний АИ-92 авто бензиний үнийг өсгөхгүй байх зөвшилцөлд хүрч энэ оны 7 сар хүртэл шатахууны үнэд өөрчлөлт ороогүй. Гэвч газрын тосны дэлхийн зах зээлийн үнэ тасралтгүй өссөөр байгаа учир дам нөлөөгөөр бензиний үнэ яах ч аргагүй нэмэгдэж байна. Аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд он гарсаар газрын тосны бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөд өртөж энэ оны 7 сар хүртэлх хугацаанд 30 гаруй тэрбум төгрөгийн алдагдалтай ажиллаж байна.

Улсын хэмжээнд шатахууны хэд хоногийн нөөц байна вэ? Хомсдол үүсгэхгүйн тулд энэ асуудалд хэрхэн анхаарч байна вэ?

Манай улс одоогоор авто бензиний 30 хоногийн нөөцтэй байна. Харин ОХУ-ын Эрчим хүчний яамны тэргүүн Николай Шульгинов өнгөрөгч 7 хоногт бензиний биржийн үнэ рекорд хэмжээнд байсаар байвал авто бензиний экспортод хориг тавина гэж мэдээлсэн. Үүний дагуу манай улсад АИ-95, АИ-98 авто бензинийг ирэх сард нийлүүлэхгүй байж магадгүй гэсэн албан тоот ирсэн. Иймд Засгийн газраас тухайн төрлийн бензиний хомсдол үүсгэхгүйн тулд БНХАУ-ын “China oil” компанитай хэлэлцээр хийж, АИ-95, АИ-98 бензин авахаар болсон. Онцолж хэлэхэд, АИ-92 бензиний нөөц хэвийн, зөвхөн АИ-95 бензинийг БНХАУ-аас импортлохоор ажиллаж байна.

БНХАУ-аас импортлох бензиний үнэ ОХУ-аас импортлох үнээс хэр зөрүүтэй байх вэ?

БНХАУ-ын авто бензиний үнийн хувьд зөрүү гарахгүй. Манай улс БНХАУ-аас жилд 60 гаруй мянган тонн газрын тосны бүтээгдэхүүн авдаг. Нөөцийг таслахгүй байх дээр анхаарч ажиллаж байгаа учир зах зээлд хомсдол үүсэхгүй.

Шатахуунаа манайд нийлүүлдэг хоёр хөршид нэг литр бензин ямар үнэтэй байгаа бол?

Хоёр хөршийн дотоодод иргэд нь нэг литр бензинийг 2-3 мянган төгрөгтэй дүйх үнээр худалдан авч байна. GlobalPetrolPrice.com-д мэдээлснээр энэ сарын 12-ны байдлаар өмнөд хөршид автобензиний жижиглэнгийн үнэ литр нь 1.187 ам.доллар, ОХУ-д 0.7 ам.долларбайна. Өмнөд хөршид гэхэд энэ он гарснаас хойш шатахууны жижиглэнгийн үнийг ес дэх удаагаа нэмээд байгаа.

Шатахууны хараат манай улсын хувьд газрын тос боловсруулах үйлдвэр барих нь нэн шаардлагатай зүйл. Энэ ажил хэр ахицтай явж байна вэ?

Жилд 1.5 сая тонн газрын тос боловсруулах хүчин чадал бүхий уг үйлдвэр нь 824 мян.тонн дизель түлш, 339 мян.тонн авто бензин, 80 мян.тонн онгоцны түлш, 47 мян.тонн зуухны түлш, 43 мян.тонн шингэрүүлсэн шатдаг хий үйлдвэрлэж, дотоодын газрын тос хэрэглээний 55-60 хувийг, цаашдаа дотоодын хэрэглээг 100 хувь хангах юм. Одоогийн байдлаар үйлдвэрийн барилга-угсралтын ажлын ерөнхий гүйцэтгэгчид болон гүн боловсруулалтын технологийн лиценз эзэмшигчдийг сонгон шалгаруулах ажил хийгдэж байгаа бөгөөд технологийн бус барилга байгууламжийн барилга-угсралтын ажил эхэлсэн.